Otizm ABA eğitim terapileri(Applied behavior analysis, UDA, Uygulamalı Davranış Analizi) “otizm spektrum bozukluğu teşhisi almış özellikle okul öncesi otistik belirtiler gösteren çocuklarda” uygulanır. Aba eğitimi davranış terapisi, davranışta gözlenebilir olumlu değişiklikler üretecek prosedürlerin geliştirilmesine adanmış, özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde birebir eğitimle uygulanır. Tercihen yoğun yani yoğunlaştırılmış olarak yürütülebilecek uygulamalı, davranışsal, analitik, teknolojik, etkili ve sistematik bir bilimdir.

 

ABA terapisi nedir?

Aba terapi eğitimi otizm terapileri yani uygulamalı davranış analizi, otizm belirtileri gösteren otistik çocuğun davranışlarında olumlu davranışları ödüllendiren bu olumlu davranışları teşvik eden bir model olarak tanımlanabilir.

 

ABA terapisinin amacı nedir?

Aba terapisinde amaç otistik çocuğu modele uydurmak değil, modeli otizm spektrum bozukluğu olan çocuğa uyarlamaktır.

Uygulanan metotların otistik çocuklar üzerindeki etkileri araştırılarak, değiştirilir, geliştirilir ya da uygun tepki alınmış ise devam ettirilebilir. Odak noktası olarak olumsuz davranışların azaltılması ya da olumsuz davranışların yerine olumlu davranışların geliştirilmesi hedef olarak belirlenir.

Temelde otistik çocuğun sosyal çevresine uyum sağlayacağı davranışları, uygulamalı olarak analiz ederek olumlu davranışlara odaklanılmaktadır.

Özet olarak uygulamalı davranış analizinde ”hedeflenen davranışla çevre arasındaki fonksiyonel ilişki değerlendirerek, olumsuz davranış değiştirilmeye çalışılır”.

Uluslararası akademik yayınların işaret ettiği istatistiklere göre ABA eğitimi(Davranış terapisi), müfredat sürecinin sağlıklı işleyişine müdahale eden davranışlar sergileyen çocuklar için devlet okulu sistemlerinde çok başarılı olmuştur. Mueller, Michael M; Nkosi, Ajamu; Hine, Jeffrey F (2011). ”Devlet okullarında Uygulamalı davranış analizinin özeti”

 

ABA terapi özellikleri

Aba eğitimi terapisi, dünyada eski ve etkisi kanıtlanmış yegane otizm spektrum bozukluğu tedavisi olarak hala geçerliliğini korumaktadır. Aba terapi eğitimi ile otizm tedavisi konusunda ”Baer, Wolf ve Risley’in 1968 tarihli makalesi” hala ABA eğitim terapisinin standart açıklaması olarak kullanılmaktadır. Aşağıda ABA eğitim terapisinin 8 özelliği listelenir.

Aba terapi eğitimi, dehb, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, özel öğrenme gibi alanlarda da uygulanabilmektedir.

 

Aba terapi eğitimi 8 özelliği

Uygulamalı

ABA terapi incelenen davranışın sosyal önemine odaklanır. Örneğin, uygulamacı olmayan araştırmacı yeme davranışını inceleyebilir, çünkü bu araştırma metabolik süreçleri netleştirmeye yardımcı olur. Uygulamacı araştırmacı ise çok az veya çok fazla yemek yiyen bireylerde yeme davranışını inceleyebilir, böylece bu davranışı daha kabul edilebilir olacak şekilde değiştirebilir.

 

Davranışsal

ABA terapileri pragmatiktir, bireyin etkili bir şey yapmasını nasıl mümkün kılacağını kendisine sorar. Bu soruyu cevaplamak için, davranışın kendisi, nesnel olarak ölçülmelidir zaten uygulamalı davranış analizi tanımında buradan gelmektedir. Sözlü açıklamalar, açıklanan davranışın yerine değil, kendi içinde davranış olarak ele alınır.

 

Analitik

Uygulamalı davranış analisti hedef davranışı kontrol eden olayları anlayıp bu davranışları manipüle edebildiğinde Aba terapi eğitimi( Uda) başarılı olur. Buna rağmen araştırmacının ilgili olayları ayarlayabildiği laboratuvarda bu durum nispeten kolay olabilirken, Uygulanan bazı durumlarda her zaman kolay değildir.

Etik standartlarını korurken kontrolü göstermek için uygulanan ortamlarda kullanılabilecek iki yöntem vardır. Bunlar ters tasarım ve çoklu temel tasarımdır.

 

Ters tasarım ve çoklu temel tasarım

Ters tasarımda, deneyci önce seçim davranışını ölçer, müdahale getirir ardından davranışı tekrar ölçer. Tasarımda daha sonra müdahale kaldırılır ya da azaltılır, davranış bundan sonra tekrar ölçülür. Müdahale, bu manipülasyonlara yanıt olarak davranışın değiştiği ölçüde etkilidir.

Çoklu temel tasarımdaysa geri döndürülemez gibi görünen davranışlar için bu yöntem kullanılabilir. Burada birkaç davranış ölçülür ve daha sonra müdahale sırayla her birine uygulanır. Çoklu temel tasarımda müdahalenin etkinliği, sadece müdahalenin uygulandığı davranıştaki değişikliklerle ortaya çıkar.

 

Teknolojik

Akademik olarak yetkili olan araştırmacıların doğru şekilde çalışabilmeleri için analitik araştırmanın tanımının açık ve ayrıntılı olması beklenir. Cooper vs.

Bunu kontrol etmek için bir yol tanımlayın

Uygulamalı davranış analizi(UDA, ABA, Applied Behavior Analysis) konusunda eğitilmiş olan kişiye açıklamayı okuyun ardından prosedürü ayrıntılı olarak uygulayın. Kişi hata yaparsa veya herhangi bir soru sormak zorundaysa, açıklamanın iyileştirilmesi gerekir.

 

Kavramsal Sistematik

Aba terapi eğitimi tanımı içerisinde davranış analizi sadece etkili müdahalelerin listesini oluşturmamalıdır. Aksine, bu yöntemler mümkün olabildiğince davranış ilkelerine dayandırılmalıdır. Uygun olduğunda “ikincil takviye” ya da “hatasız ayrımcılık” gibi teorik olarak anlamlı terimlerin kullanılmasına yardımcı olur.

 

Etkili

Analitik yöntemler teorik olarak bilimsel olmalarına rağmen, etkili olmalıdırlar. Uygulamalı davranış analizinde eğer yapılan müdahale pratik kullanım için yeterince büyük bir etki üretmezse, analiz başarısız olmuştur

 

Genellik

Davranış analistleri genel olarak uygulanabilir müdahaleleri hedeflemelidir, yöntemler farklı ortamlarda çalışmalı, birden fazla davranışa uygulanmalı ve uzun süreli etkileri olmalıdır.

 

Erken teşhis(Erken Tanı) neden çok önemlidir

Küçük yaşlardaki çocuklarda ve bebeklerde öğrenme çok hızlıdır. Beyin sünger gibi verilen bütün bilgiyi emmek üzerine evrimleşmiştir çünkü hayatta kalma savaşı ” insan” kendini ortama adapte edebilme savaşı vermektedir. Yaşamın ilk yıllarında öğrenme, merak duygusuyla birlikte çok hızlıyken ilerleyen yaşlarda azalmaktadır. Hayatın ilk yıllarda çok hızlı gelişme gösterilebilirken ilerleyen yıllarda git gide azalmaktadır, öğrenme gibi birçok yetenekte yavaşlamaktadır.

 

Erken teşhis bunun için özellikle önemlidir. Bu tür nörogelişimsel farklılıklarda( Dehb, Hiperaktivite, Otizm, Disleksi) Aba terapileri olumlu davranış öğretimi sağladığından çok etkili olabilmektedir. Özellikle 12 yaş öncesinde çocuklarda ve bebeklerde ilaçsız tedavinin, eğitimle mümkün olduğunun bilinmesi ebeveynler, aileler ve anneler için çok değerlidir.

 

ABA terapistinin özellikleri nelerdir?

Aba terapisti, akredite kuruluşlardan ABA terapi eğitimleri alarak, uygulamalı sınıf içi eğitimlerle gelişimlerini tamamlayan kişiye verilen bir ünvandır. Her özel eğitimci maalesef ABA terapisti olamamaktadır çünkü bunu için belirli saatler teorik ve pratik eğitim alınmış olması gerekmektedir.

Sadece seminer çalışmaları kişisel gelişim için kullanılabilse de, çocuğun davranış gelişimi için yeterli değildir. Bu eğitimlerin ”Akredite Koordinatörler.” gözetiminde sınıf içi eğitimlerle desteklenmesi konunun en önemli noktasıdır. Çünkü bu uygulamalı bir bilimdir ve uzmanlığının da uygulamalı olması doğası gereğidir.

 

ABA TERAPİ eğitimi sadece otizm için mi kullanılır?

ABA terapi aslında davranış terapisidir. Yani kişinin olumsuz davranışlarını, toplumun tuhaf karşıladığı ve ileride kişiyi sosyal hayatından soyutlayacak davranışları azaltmak üzerine kurulu bir sistemdir.

Bu davranışlar sadece otizmde değil, Dehb, Dikkat eksikliği, Hiperaktivite gibi birçok nörogelişimsel farklılıkta kullanılabileceği bilinmektedir.

Otizmli bireyler yani otistik belirtiler gösteren çocuklarda uygulanan ABA terapileri çocuğun kendini küçük yaşlarda ifade edebilmesi üzerine kurgulanmış olan sistemdir.

Ancak otizm gibi birçok farklılık diğer bazı hastalıklarla ilişkili olabilir, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, anksiyete bozukluğu vb.

Otizm, dikkat eksikliği ve hiperaktivite, çocuk psikolojisi, disleksi, asperger, duyu bütünleme terapileri, evde fizik tedavi terapileri, dil konuşma ve zihinsel engel bazen içi içe geçebilen durumlar olabilmektedir. Bu noktada devlet destekli ücretsiz uzman desteği almaktan çekinmemek çocuk ve aile için önemlidir.